"దళిత" పదం నిషేధమా? ప్రత్యామ్నాయమేది?

-Dr.Darla Venkateswara Rao

Assistant Professor, Dept. of Telugu

School of Humanities,

UNIVERSITY OF HYDERABAD

Gachibowli, Hyderabad. A.P.,India

దళిత పదాన్ని అధికారిక పత్రాల్లో ప్రయోగించడం రాజ్యాంగ విరుద్దమని జాతీయ ఎస్సీ కమీషన్‌ అభిప్రాయ పడినట్లు వార్తలు వస్తున్నాయి. న్యాయనిపుణుల సలహాలను కూడా పరిగణనలోకి తీసుకున్నట్లు కూడా వార్తలు వెలువడతున్నాయి. రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 341 ప్రకారం "షెడ్యూల్డు కులాలు " అని పేర్కొనడమే రాజ్యాంగ రీత్యా సరైనదనే అభిప్రాయాల్ని వ్యక్తీకరించినట్లు కూడా పత్రికలు రాస్తున్నాయి. ఇప్పటికే చత్తీస్ ఘర్ ప్రభుత్వం ఆయా అధికారులకు కూడా ఈ విషయంలో స్పష్టమైన ఆదేశాలు జారీ చేసినట్లు తెలుస్తుంది.

మన రాష్ట్రంలో ఇటీవల పర్యటించిన జాతీయ ఎస్సీ కమీషన్‌ సభ్యుడు కూడా ఈ విషయంలో తమ అభిప్రాయాల్ని వెల్లడించారు. "భారతదేశంలో షెడ్యూల్డ్ కులాలను దళిత పదంతో సంబోధించరాదు. అంబేద్కర్ కాలం నుంచి అమల్లో ఉన్న దళిత పదం 'అస్పృశ్యత' అనే భావం స్ఫురించేలా ఉండటంతో జాతీయ ఎస్సీ కమిషన్ ఆ పదాన్ని నిషేధించింది. ఆ మేరకు సుప్రీంకోర్టు కూడా ఆదేశాలు ఇచ్చింది. మార్చి 17, 2008 నుంచి 'దళిత' పదంపై నిషేధం అమల్లో ఉంది. ఈ పదాన్ని ఎలక్ట్రానిక్, ప్రింట్ మీడియాలోగానీ అధికారికంగా గానీ, అనధికారికంగా కానీ ఎవరూ ఉపయోగించరాదు. రాజ్యాంగం ప్రకారం షెడ్యూల్డ్ కులాలు, షెడ్యూల్డ్ తెగలుగానే పిలవాలి. అసలు ఈ పదం దేశంలోని ఏ భాషలోనూ లేదు. ఈ పదాన్ని నిషేధిస్తూ విస్తృత ప్రచారం చేయనున్నాం"- అని జాతీయ ఎస్సీ కమిషన్ డైరెక్టర్ వి.ఎలీసా హెచ్చరించారు.

ఈ నేపథ్యంలో "దళిత" పదాన్ని ఒకసారి సమీక్షించుకోవలసిన అవసరం ఏర్పడింది. ఇప్పటికే "దళిత" అనేది అన్ని రంగాల్లోనూ ప్రాచుర్యంలోకి వచ్చేసింది. 'దళితులు' అంటే రాజ్యాంగం పేర్కొన్న 'షెడ్యూల్డు కులాలు' అనే అందరూ అర్ధం చేసుకుంటున్నారు. అణగారిన వర్గాల్ని కూడా కలిపి దళితులు అని పిలుస్తుప్పటికీ, వాస్తవంలో అందరూ అలా భావించడం లేదు. దళిత అనే పదం ఒక రాజకీయ జిమ్మిక్కుగా మారిపోయింది. మళ్లీ ఈ మధ్య కాలంలో "బహుజన" పదం కూడా అదే రూపాన్ని సంతరించుకొంటుంది. మన రాష్ట్రంలో పరిస్థితినే తీసుకున్నా, ఇప్పటికే ఆయా కులాల వారికి ప్రత్యేకమైన పేర్లు స్థిరపడిపోయాయి. వెనుకబడిన వర్గాలంటే బి.సి. లనీ, గిరిజనులంటే ఎస్.టి.లనీ, దళితులంటే ఎస్.సి. లనీ అర్ధంచేసుకుంటున్నారు.

సాహిత్య రంగంలో కూడా 'దళిత' పదాన్ని ప్రధానంగా రెండు కోణాల్లో అధ్యయనం చేస్తున్నారు. అణగారిన అన్ని వర్గాలూ, అంటే ఎస్.సి.,ఎస్.టి., బి.సి., ముస్లింలలో మైనారిటీకి గురికాబడేవారు, స్త్రీలు, ఇంకా సామాజికంగా, ఆర్ధికంగా, సాంస్కృతికంగా, రాజకీయంగా అణచివేతకు గురవుతున్న వారంతా దళితులనే స్థూల దృష్టి కనిపిస్తుంది. మరో వైపు నిర్ధిష్ట కుల అస్తిత్త్వ చైతన్యంతో అంటే, సాంఘికంగా కులం వల్ల హీనత్వానికి గురవుతున్న షెడ్యూల్డు కులాల లోని ఉపకులాల వారే దళితులు అనే అవగాహన కనిపిస్తుంది. గిరిజనులకు లేని వంశపారంపర్య కులహీనత్వ భావానికి గురికావడమనేది దళితులకు మాత్రమే జరుగుతుండటం వల్ల అస్పృశ్యత మాత్రమే దళితులకు పునాది అవుతుందని భావిస్తున్నారు. సామాజికంగా మిగతా వర్గాలకు లేని వివక్షత కులం వల్ల దళితులకు మాత్రమే అదనంగా చేరింది. అందువల్ల 'దళిత' అనే పారిభాషిక పదం సమాజంలోని మిగతా వర్ణాలు, వర్గాల నుండి విడగొట్టబడిన వాళ్ళు అనే అర్ధంలోనే మొదట ప్రయోగించారు. ఈ పదాన్ని కేవలం ఆ అవగాహనతో మాత్రమే కాకుండా, అనేక చారిత్రక పరిస్థితుల వల్ల కూడా ప్రాచుర్యంలోకి తీసుకొచ్చారు.

నర్సీమెహతా అనే రచయిత 'హరిజన' పదాన్నిఒక సందర్భంలో తండ్రి ఎవరో స్పష్టంగా తెలియని వ్యక్తిని సంబోధించడానికి ప్రయోగించినా, అది నచ్చి మోహన్‌దాస్ కరమ్‌చంద్ గాంధీ దాన్నేవిస్తృతంగా ప్రచారం చేశాడు. భారత జాతీయోధ్యంలో గాంధీ కున్నతీవ్రమైన ప్రభావం వల్ల అది వేగంగానే ప్రచారంలోకి వచ్చింది. గాంధీ దాన్ని మంచికో చెడుకో వాడుకున్నా, దళితుల్ని ఏకం చేయడానికే దోహద అది పడింది. తమనంతా అస్పృశ్యులమని చూపడానికి జరిగిన కుట్రగా దాన్ని త్వరలోనే దళితులు గుర్తించారు.

భారతదేశంలో పుట్టుక, కులం వల్ల ఏర్పడి వంశ పారం పర్యంగా వెంటాడుతున్న అస్పృశ్యత వల్ల సమాజం నుండి విడగొట్టబడిన వాళ్ళు గా ఎస్సీలు పరగణింపబడ్డారు. దళిత పదాన్ని కూడా మొదట్లో తమకు జరిగిన అవమానాన్ని స్పష్టంగా చెప్పి, తమకి ప్రత్యేకమైన హక్కుల్ని రాబట్టుకోవడాకే ఆ పదాన్ని ఉపయోగించుకున్నారు. ఆ తర్వాత దళిత పదం ఆ కులాల వారినందరినీ ఏకం చేసింది. అంతకు ముందు గాంధీ వాడుకలోకి తెచ్చిన హరిజన పదం కూడా ఏకం చేసినా, అది తమని అవమాన పరిచే విధంగా ఉందని కూడా గుర్తించారు. '' దేవుని బిడ్డలు" అనే అర్ధాన్నిచ్చే'హరిజన' పదం వెనుక దేవదాసీ బిడ్డలు, అక్రమసంతానం వంటి అర్థాలున్నాయి. హరిజన పదం తమకి ఆత్మ గౌరవాన్ని పెంచకపోగా కించపరిచేలా ఉందని భావించారు. పైగా హరిజన పదాన్ని అంబేద్కర్ తీవ్రంగా వ్యతిరేకించాడు. దానితో ఆయన అనుయాయులకు గాంధీ పట్ల గల వ్యతిరేకత కూడా తోడై హరిజన పదాన్ని నిరసించడానికి ప్రధాన కారణమైంది. దీనికి ప్రత్యామ్నాయంగా మహాత్మాజోతీ రావు పూలే దళిత పదాన్ని వాడుకలోకి తెచ్చారు. దాన్ని అంబేద్కర్ ప్రాచుర్యంలోకి తీసుకొచ్చారు. నేడు దళిత పదం ఒక ఆత్మ గౌరవ ప్రతీకగా మారింది. నేడు దళితులమని చెప్పుకోవడాన్ని ఎంతోమంది ఆత్మ గౌరవంగా భావిస్తున్నారు. నేడు దళిత పదం అర్ధ గౌరవం సాధించడమే దీనికి ప్రధాన కారణం. మన ఆంధ్ర ప్రదేశ్ లో కూడా ఒకప్పుడు మాదిగ అని చెప్పుకోవడానికి వెనుకాడే వాళ్ళు సహితం, నేడు ఆ పదాన్ని గౌరవప్రదమని భావిస్తున్నారు. అయితే, ఆ సమయ సందర్భాల్ని, పదాల్ని ఉచ్చరించే విధానాల్ని బట్టి గౌరవంగా పిలుస్తున్నారా? అగౌరవంగా అవమానంగా పిలుస్తున్నారా? అనేది తెలుస్తుంది. ఇప్పుడు దళిత అనే పదం దేశావ్యాప్తంగా గల ఎస్సీలంతా ఇంచుమించు అంగీకరించిందే. ఇంకా మరి కొంతమంది దళిత పదాన్ని వ్యతిరేకిస్తున్నారంటే, వాళ్ళలో గల దళిత చైతన్యాన్ని కూడా అనుమానించవలసిన పరిస్థితే కనిపిస్తుంది. అంబేద్కర్ భావజాలం కంటే, వారిలో మరొకరి భావజాలమేదో నిండి ఉందేమో తెలుసుకోవలసిన అవసరం, దాన్ని లోతుగా చర్చించ వలసిన ఆవశ్యకత కనిపిస్తుంది. పైగా మన రాజ్యాంగంలో లేదనో, మన దేశానికి చెందనిదనో దళిత పదాన్ని నిషేధించడం సమంజసమేనా? మనవి కాని అనేక భాషాపదాల్ని, భావాల్ని, విఙ్ఞానాన్ని మనం వాడుకుంటూ, దాన్ని మనలో ఒక భాగంగా మార్చుకోగలిగినప్పుడు దళిత పదమే నిషేధానికెందుకు గురవుతుందో లోతుగా చూడాలి.

ఒకప్పుడు ఒక అర్ధంలో ప్రయోగంలో ఉన్న పదాలు కాలక్రమంలో అర్ధ పరిణామానికి గురవుతాయి. ఛాందసుడు అంటే ఒకప్పుడు వేద ఛందస్సు బాగా తెలిసిన వాడని, పండితుడని అర్ధం. నేడు అది ప్రాచీన భావాల్ని పట్టుకొని వేలాడే అభ్యుదయ నిరోధకుడనే అర్ధ పరిణామానికి గురయ్యింది. ఒకప్పుడు సభికులు అంటే జూదరులు అని అర్ధం. నేడు సభలో ఉన్న ప్రేక్షకులు అని అర్ధం. అలాగే ఒకప్పుడు చీర అంటే వస్త్రం అని ఉన్న అర్ధం నేడు స్త్రీలు ధరించే వస్త్రంగా పరిణామాం చెందింది. ఇలాగే అనేక పదాలు అర్ధ విపరిణామానికి గురైనట్లే దళిత పదం కూడా నేడు దళితులు సమైక్య శక్తికీ, దళితుల ఆత్మగౌరవభావాన్ని సూచించే పదంగా మారింది. ఇలాంటి స్థితిలో దళిత పదాన్ని నిషేధించడమంటే, ఒక మహాచైతన్యాన్ని అడ్డుకోవడమేనేమో మేధావులంతా ఆలోచించ వలసిన సమయం ఆసన్నమయ్యింది.

--డా//దార్ల వెంకటేశ్వరరావు